Dünyada her yıl milyonlarca insan, sivrisineklerin taşıdığı hastalıklara bağlı olarak hayatını kaybediyor. Sivrisineklerin ısırmasıyla bulaşan bir tür viral enfeksiyon olan Batı Nil Virüsü hastalığı da günden güne yaygınlaşıyor. Enfekte olanlarda kuluçka süresi 2-14 gün arasında değişirken, henüz aşı ya da ilacı bulunmayan bu hastalıktan korunmak için önlem almak gerekiyor. Memorial Kayseri Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Ayşegül Ulu Kılıç, Batı Nil Virüsü ile ilgili bilgi vererek, önemli uyarılarda bulundu.
Culex türü sivrisinek tam bir taşıyıcı
Batı Nil Virüsü insanlarda enfeksiyona yol açmaktadır. Ana konağı vahşi kuşlar olan Batı Nil Virüsü insanlara en sık ‘Culex’ cinsi sivrisineklerin ısırması ile bulaşmaktadır. Hastalık kişiden kişiye bulaşmamaktadır. Daha nadir olarak da kan transfüzyonu ve organ nakli ile bulaşmaktadır. Doğum sırasında anneden bebeğe de geçtiği bilinmektedir. Geçmişte dünya çapında büyük salgınlara neden olan virüsü taşıyan Culex türü sivrisinekler ülkemizde de görülmektedir.
Batı Nil Virüsü hastalığının 4 belirtisi
Hastalığın kuluçka süresi yaklaşık olarak 2-15 gün arasında sürmektedir. Enfeksiyon, kuluçka süresinin ardından farklı klinik tablolar görülebilir. Bazı vakalarda hiçbir belirti görülmezken, bazıları yatarak tedavi gerektirecek ve hatta ölüme yol açacak kadar ciddi seyirli olabilir. Belirtiler şöyle sıralanabilir:
Batı Nil Virüsü’ne bağlı olarak gelişen hastalıkta çoğu zaman ilk görülen belirti baş ağrısıdır.
Çoğunlukla grip benzeri semptomlarla ortaya çıkan belirtileri arasında sırt ağrısı sık görülmektedir.
Ani başlayan yüksek ateş, halsizlik ve kaslarda güçsüzlük önemli belirtiler arasındadır.
Mide bulantısı, kusma, ishal, deride kızarıklık ve lenfadenopati olarak bilinen lenf bezlerinin aşırı şekilde şişmesi gibi semptomlar da bulunmaktadır.
Enfekte olanların % 80’inde belirti yok
Batı Nil Virüsü ile enfekte olan kişilerde hastalığın % 80 oranında belirti vermediği söylenebilir. Hastalığın varlığına dair belirti gösteren % 20’lik dilimde yer alan semptomatik vakaların % 90’ında ise Batı Nil Ateşi olarak bilinen yüksek ateş görülmektedir. Sinir sistemi tutulumu ise toplam semptomatik vakaların % 1’inde görülür. Batı Nil Virüsü’ne bağlı olarak görülen sinir sistemi tutulumu sonucunda Batı Nil Nöro İnvaziv Hastalık (BNNI) olarak tanımlanan hastalık gelişmektedir. BNNI’nın yaklaşık % 65’i ensefalit ( beyin iltihabı), % 30’u menenjit ve geriye kalan % 5’lik kesim ise akut flask paralizi olarak tanımlanan felç türü ile seyreder. Tüm Batı Nil Virüsü vakalarının % 1’i menenjit, ensefalit ve felç ile sonuçlanmaktadır. Ensefalit ile sonuçlanan vakaların ise yaklaşık % 20’si hayatını kaybederken, bu oran felç vakalarında %10 ile % 50 arasında yer alır.
Dünyada görülen Batı Nil Virüsü vakaları
Ülkemizde 2010 yılından Kasım 2021’e kadar olan sürede 107 hasta bildirimi yapılmıştır, bunların 15’i ölümle sonuçlanmıştır. Geçtiğimiz haftaki güncellemeden bu yana ve 31 Ağustos 2022 itibariyle, Avrupa Birliği ülkelerinde 45 kişinin enfekte olduğu belirlendi. Bu enfeksiyonlara bağlı 5 ölüm bildirdi. Yunanistan’da 34, Romanya’da 10 ve Macaristan’da 1 vaka görüldü. Ayrıca Sırbistan’da da 24 vaka görülürken, Amerika’da 23 Ağustos 2022 itibariyle, toplam 98 Batı Nil Virüsü hastalığı vakası CDC’ye bildirildi. Bunların 66’sı nöroinvaziv hastalık (menenjit veya ensefalit gibi) ve 32’si nöroinvaziv olmayan hastalık olarak sınıflandırılmıştır.
Aşısı ve ilacı olmadığı için korunma tedbirleri çok önemli
Hastalığın teşhisi için klinik belirti ve bulguların durumuna göre kan testi ve omurilik sıvısı ile test yapılır. Batı Nil enfeksiyonuna karşı vücudun bağışıklık sisteminin ürettiği antikorlar laboratuvar ortamında saptandıktan sonra kesin teşhis konulur. Bu hastalık için henüz geliştirilmiş bir aşı ya da ilaçlı tedavi uygulaması bulunmamaktadır. Hastanın yaşam kalitesini yükseltmek ve belirtilerin etkisini azaltmak için farklı tedavi yöntemleri uygulanır. Ancak nörolojik hastalık nedeniyle hayati kayıplar ileri yaştaki kişilerde daha fazla olmaktadır.
Virüsün yayılmaması için ilaçlama yapılmalı
Batı Nil Virüsü enfeksiyonu, insanlara en çok enfekte sivrisinek ısırmasıyla bulaşmaktadır. Vakalar genellikle yaz aylarında çoğalan ve sonbaharda da yaşamaya devam eden sivrisineklerin çok olduğu mevsimlerde ortaya çıkar. Sivrisinek ısırıklarından korunmak ve ilaçlama son derece önemlidir.
Sivrisineklerin geceleri beslendiği göz önünde bulundurularak, riskli bölgelerde uzun kollu kıyafetler giyilmeli.
Kapı ve pencereler sineklik olmadan uzun süre açılmamalıdır. Bunun yerine ortam ısısını ayarlamak için klima kullanılabilir.
Sulak alanlardan uzak durmak, olası sivrisinek ısırıklarını engellemek için etkin bir yöntemdir. Ayrıca riskli bölgelere yapılan seyahatler öncesinde, hastalık salgınlarını kontrol etmek ve böcek kovucu ilaçlar kullanmak gerekir.