TBMM Genel Kurulu’nda "Türkiye’de yaşayan engelli vatandaşlarımız hakkında sağlıklı politikalarının geliştirilmesine" ilişkin Grup Önerisi üzerine söz alan CHP Ankara Milletvekili ve Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi Dr. Aylin Yaman, bugün içinde bulunduğumuz koşulların engelli nüfus için hiç de iç açıcı olmadığının altını çizdi ve engelli vatandaşlarımız için hak temelli, fiziki ve dijital erişilebilirliğin olduğu, fırsat eşitsizliklerinin giderildiği bir Türkiye’nin öncelenmesi gerektiğini vurguladı.
CHP’li Aylin Yaman TBMM’de yaptığı konuşmada, öncelikle, bu çağda, hala, ne kadarlık bir engelli nüfusumuz olduğunu tam olarak bilmediğimizi ve bu nedenle de üç farklı oran kullanmak durumda olduğumuzu belirtti. CHP’li Yaman, “Bu oranlar, Nüfus ve Konut Araştırması sırasında, DSÖ temelli ölçülmüş, %6,9’luk bir engelli oranımız var. o dönemde 4.876.000 kişi. Ayrıca TÜİK 2014-2019 yılları arasında Türkiye Sağlık Araştırması’na göre, nüfusun %15’i engelli olarak saptanmıştır (15 yaş üstü) (yaklaşık 12,5 milyon kişi). Son olarak da Aile Bakanlığı’na bağlı ulusal engelli veri sistemi (engelli sağlık kurulu raporları üzerinden)’ne göre ise, yaklaşık 2,5 milyon engelli bulunmaktadır. Bu sistem, sadece başvuruları değerlendiren erkek egemen bir sistemdir (%56’sı e) oysa biz biliyoruz ki, engellilik kadın ağırlıklı bir gruptur. Bu üç oranın varsayımı ile, ortalama 10 milyon engellimiz var diye sadece tahmin ediyoruz. Ölçmediğimiz durumu yönetemeyiz gerçeği ile, bu özel günde, engelli nüfusun gerçekçi bir yönetiminin olmadığını söyleyebiliriz” tespitinde bulundu.
TEMEL HEDEF EMEKLİLİĞİ ZORLAŞTIRMAK DEĞİL, İSTİHDAMI KOLAYLAŞTIRMAK OLMALIDIR
Engelli raporlama sürecine ilişkin 2019’da, İkili Skala’dan, Üçlü Skala’ya geçiş ile ciddi hak kayıplarına uğrayan engellilerin, Genel Kurul’a bugünlerde getirilecek bir torba yasa ile yeni hak kayıplarına uğrayacağı uyarısında bulanan CHP’li Yaman, “2008 yılı Ekim ayından önce sigortalı olan engelliler, Gelir İdaresi Başkanlığınca tespit edilen vergi indirimine esas engellilik derecelerine göre yaş şartı aranmaksızın emekli olabiliyor iken, yapılacak değişiklikle 2008 yılı Ekim ayından önce sigortalı olan işçilerin, asgari prim ödeme günlerinde kısmi bir iyileştirme yapılıyormuş gibi görünse de, tüm emeklilik işlemleri, artık SGK tarafından yapılan “çalışma gücü kaybı oranı” tespitine göre yürütülecek ve emeklilik zorlaşacaktır” dedi.
Komisyonda, bu durumun engelli sigortalıların aleyhine bir durum olabileceğini dile getirdiklerini de belirten CHP’li Yaman, “SGK yetkilileri “kazanılmış hakların korunacağını ve engelli kişilerin raporu aldığı tarihteki engellilik yönetmeliğindeki kriterler üzerinden değerlemeye tabi tutulacaklarını, bunlarda da herhangi bir hak kaybına yol açılmayacağını” açıklamışlardır. Bunun burada da kayda geçmesini isterim, takip edeceğiz” dedi.
Yaşam, sadece işbaşındaki durumdan ibaret değildir, örneğin engellilerin çalıştıkları işyerlerine ulaşmak için maruz kaldıkları erişilebilirlik sorunlarını dikkate almayan bir değerlendirme sürecinin, yanlış sonuçlar vereceğini belirten CHP’li Yaman, “Temel hedef emekliliği zorlaştırmak değil, istihdamı kolaylaştırmak olmalıdır. Engelli nüfusun sadece %3,5’unun aldığı engelli aylıkları yaşamla bağdaşmadığı gibi, baz engellilik oranı olan %40’ın da bilimsel bir altyapısı yoktur. Dahası Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 2025 için daha düşük sayı hedeflemiştir. Bugün, kamuda sadece 80 bin kadar engelli memur bulunmaktadır ve Erkek/Kadın oranı, sadece 5/1’dir. Genel nüfus içinde okuma-yazma bilmeyen oranı, % 2,4 iken; en az 1 engeli olan nüfusta okuma-yazma bilmeyen oranı %23,3’dür. Tek engelli kadınların %32,4’ü okuma yazma bilmemektedir. Özel sektör, engelli kotaları için üniversite mezunu engelli talep ederken, engellilerin sadece %2,6’sının yükseköğretime çıkabildiği göz ardı edilmektedir. İstihdamı teşvik, en temel konumuz olmalıdır. Özellikle engelli öğretmenlerimiz, engelli sağlıkçı meslektaşlarım atanmayı beklemektedirler” dedi.
Bakım ve rehabilitasyon merkezlerinin azlığına da değinen CHP’li Aylin Yaman, “Sayısı sadece 106 olan, 2025 içinde ekstra planlaması yapılmayan bu merkezlerin, sosyal hizmet uzmanı gibi, engelli bakımı ve rehabilitasyon mezunları gibi, evde bakım teknikerleri gibi, fizyoterapistler gibi, psikologlar gibi profesyonel meslek gruplarının da atanmasıyla açılmaları çok önemlidir” dedi.
Konuşmasında son olarak, çıkan bir yönetmelikle engelli teçhizatı olan araçlarda engellilerin kendisi dışında sadece iki kişinin kullanabileceğine ilişkin karara da değinen CHP’li Yaman, “bu durumun suistimale açık bir konu olduğu için yapıldığının farkındayım, suistimallerin de farkındayım ama suistimal edenleri cezalandırmak için lütfen, engellileri cezalandırmayın” uyarısında bulundu.
