Kanal İstanbul projesiyle tartışmaya açılan Montrö Boğazlar Sözleşmesine ilişkin geçen sene yapılan bir açıklama yeniden gündeme geldi. 126 emekli diplomatın bir araya gelerek yayınladığı açıklamada "Marmara Denizi üzerindeki mutlak egemenliğinin kaybedilmesine yol açar. Kanal İstanbul'dan vazgeçilmelidir" ifadeleri yer almıştı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, TBMM onayıyla kabul edilen İstanbul Sözleşmesi'ni feshetmesi üzerine başlayan tartışmada dile getirilen, "Bu yöntemle Cumhurbaşkanı Lozan Antlaşması'nı da, Montrö Boğazlar Sözleşmesini de tek başına feshedebilir" görüşüne konu olan uluslararası belgeler konusunda, yaklaşık bir yıl önce deneyimli diplomatlar ortak açıklama yapmıştı. Açıklamada "Kanal İstanbul, Montrö Sözleşmesi'ni tartışmaya açacaktır. Atatürk Türkiye'sinin, Lozan Antlaşması'ndan sonra en büyük diplomasi başarısı olan Montrö Sözleşmesi'nin tartışmaya açılması ise Türkiye'nin İstanbul-Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi üzerindeki mutlak egemenliğinin kaybedilmesine yol açar. Kanal İstanbul'dan vazgeçilmelidir" denmişti.
Aralarında bakanlık, Dışişleri'nde müsteşarlık, genel müdürlük ve sözcülük de yapmış olan imzacı diplomatlar arasında Milli İstihbarat Teşkilatı'nın (MİT) ilk sivil müsteşarı olan emekli büyükelçi Sönmez Köksal, halen BM İşkenceyi Önleme Komitesi üyesi olan Erdoğan İşcan, eski AİHM yargıçlarından Rıza Türmen de yer almıştı.
Büyükelçilerin 30 Ocak 2020'de yaptıkları açıklamasında, Montrö'nün Türkiye'ye olan kazanımları anlatılmış, "Kanal İstanbul ve ÇED Raporu'nda sözü edilen Çanakkale Kanalı, ABD'nin Montrö'yü tartışmaya açmak amacına hizmet edecektir" ifadesi kullanılmıştı.
Montrö Sözleşmesi'nin tartışmaya açılmasının Türkiye için 'gerçek bir beka sorununa yol açacağı' belirtilen açıklamada, "Türkiye Cumhuriyeti üzerinde çeşitli emelleri olan devletlerin çıkarına hizmet edecek olan Kanal İstanbul'dan vazgeçilmelidir" denilmişti.
T24’ün haberine göre, Bir sene önce 126 büyükelçinin imzaladığı açıklama şu şekildeydi:
İmamoğlu'ndan Kanal İstanbul sorusuna yanıt: Çocukların tablet istediği bir ortamda 'Beton Kanal’ı konuşmak günah
"Kanal İstanbul, Montrö Sözleşmesi'ni tartışmaya açacaktır. Atatürk Türkiye'sinin, Lozan Antlaşması'ndan sonra en büyük diplomasi başarısı olan Montrö Sözleşmesi'nin tartışmaya açılması ise Türkiye'nin İstanbul-Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi üzerindeki mutlak egemenliğinin kaybedilmesine yol açar.
Montrö, Türkiye Cumhuriyeti'nin, ülkenin askerden arındırılmış, uluslararası yönetime ve denetime bırakılmış son parçası üzerinde mutlak egemenliğini tescil eden belgedir.
Montrö, Boğazlar üzerinde yüzyıllar süren ve Osmanlı Devleti'nin ortadan kalkmasına varan tarihi sürecin tekrarlanmasını önleyecek dayanağımız, kozumuzdur.
Montrö, Türkiye'nin herhangi bir savaşta, savaşan taraflardan birinin yanında istemeden savaşa girmesini önleyen bir sözleşmedir.
Montrö, Rusya'nın da güvenliğinin temel bir belgesidir. Rusya, 1936'nın koşullarında, zamanın Türkiye Cumhuriyeti'nin Avrupa ve Dünya siyasetindeki konumu, ağırlığı ve güvenilirliği nedeniyle güvenliğini Türkiye'nin ihtiyarına ve kararına bırakabilmiştir.
Ancak, Sözleşme'nin imzasını takiben, Boğazlarda daha fazla söz sahibi olabilmek için Türkiye'yi ikili bir yardımlaşma anlaşması yapmaya zorlamak istemiştir.
Atatürk, İnönü ve T. Rüştü Aras, Montrö varken başka anlaşmaya gerek olmadığı ve Montrö'yü tartışmaya açmanın, Türkiye'ye kazandıklarını kaybettireceği düşüncesi ile bunu kabul etmemişlerdir. Rusya Boğazlar üzerindeki iddia ve beklentilerinden bugün de vazgeçmemiştir.
Montrö Sözleşmesi'ne taraf olmayan ve Sözleşme'yi Karadeniz'e dilediği gibi çıkmasının önünde engel olarak gören müttefikimiz ABD, yıllardır Montrö'yü ortadan kaldırmaya veya kendisinin de taraf olacağı yeni bir sözleşme yapılmasını sağlamaya çalışmaktadır. Kanal İstanbul ve ÇED Raporu'nda sözü edilen Çanakkale Kanalı, ABD'nin Montrö'yü tartışmaya açmak amacına hizmet edecektir.
Montrö Sözleşmesi'nin tartışmaya açılması, Türkiye'ye bütün bu kazanımlarını kaybettirebilecek yaşamsal bir egemenlik ve güvenlik, kısacası gerçek bir beka sorununa yol açacaktır. Türkiye Cumhuriyeti üzerinde çeşitli emelleri olan devletlerin çıkarına hizmet edecek olan Kanal İstanbul'dan vazgeçilmelidir.
Kamuoyuna saygıyla duyururuz."
Montreux Duyurusu'na katılan Dışişleri Bakanlığı emekli misyon şefleri şu şekilde:
1. BE Ömer ERSUN
2. BE. Süha UMAR
3. Başkonsolos Engin ANSAY
4. BE Yalım ERALP
5. BE Ergün PELİT
6. BE Önder ÖZAR
7. BE Oya TUZCUOĞLU
8. BE Selçuk İNCESU
9. BE Yusuf BULUÇ
10. BE Umur APAYDIN
11. BE Tuluy TANÇ
12. BE Çınar ALDEMİR
13. BE Halil AKINCI
14. BE Aydan KARAHAN
15. BE Ali YAKITAL
16. BE Varol ÖZKOÇAK
17. BE Duray POLAT
18. BE Sina BAYDUR
19. BE Erhan ÖĞÜT
20. BE Pulat TACAR
21. BE Ümit PAMİR
22. BE Murat BİLHAN
23. BE Barlas ÖZENER
24. BE Mengü BÜYÜKDAVRAS
25. BE Ahmet BANGUOĞLU
26. BE Murat SUNGAR
27. BE Dicle KOPUZ
28. BE Sevinç DALYANOĞLU
29. BE Ömür ORHUN
30. BE Osman KORUTÜRK
31. BE Sencar ÖZSOY
32. BE Oktay AKSOY
33. BE Engin TÜRKER
34. BE Mustafa AKŞİN
35. BE Mehmet GÖRKAY
36. Başkonsolos Betin YİĞİT
37. BE Senbir TÜMAY
38. BE Nuri YILDIRIM
39. BE Feryal ÇOTUR
40. BE Numan HAZAR
41. BE Rıza TÜRMEN
42. BE Ali Hikmet ALP
43. BE Sumru NOYAN
44. BE Süha NOYAN
45. BE Mümin ALANAT
46. BE Turan MORALI
47. BE Ali Nazım BELGER
48. BE Celalettin KART
49. BE Ali ARSIN
50. BE Selahattin ALPAR
51. BE Ateş BALKAN
52. BE Faruk LOĞOĞLU
53. BE Oğuz ÖZGE
54. BE Teoman SÜRENKÖK
55. BE Sönmez KÖKSAL
56. BE A. Ferit ÜLKER
57. BE Nazmi AKIMAN
58. BE Kurtuluş TAŞKENT
59. BE Ertuğrul KUMCUOĞLU
60. BE Namık TAN
61. BE Tahsin BURCUOĞLU
62. BE Uğur ARINER
63. BE İzzet ZİNCİR
64. BE Nurettin KARAKÖYLÜ
65. BE Orhan AKA
66. BE Volkan VURAL
67. Başkonsolos Beyza ÜNTUNA
68. BE Tugay ULUÇEVİK
69. BE Fatih CEYLAN
70. Başkonsolos Erol ETÇİOĞLU
71. BE Akın ALPTUNA
72. BE Altan GÜVEN
73. BE Filiz DİNÇMEN
74. BE Üstün DİNÇMEN
75. BE Selim KARAOSMANOĞLU
76. BE Uluç ÖZÜLKER
77. BE Ömer ALTUĞ
78. BE Mehmet Ali İRTEMÇELİK
79. BE Ahmet ARDA
80. Başkonsolos Alev SELAMOĞLU
81. BE Kaya TÜRKMEN
82. BE Doğan AKDUR
83. BE Kadir Hidayet ERİŞ
84. BE Osman ULUKAN
85. BE Koray TAYGAY
86. BE Taner BAYTOK
87. BE Güner ÖZTEK
88. BE Şule SOYSAL
89. BE Veka İNAL
90. BE Naci SARIBAŞ
91. BE Temel İSKİT
92. BE Bilge CANKOREL
93. BE Adnan BAŞAĞA
94. BE Gün GÜR
95. BE Onur ÖYMEN
96. BE Ferhat ATAMAN
97. BE Şükrü ELEKDAĞ
98. BE Ercüment Ahmet ENÇ
99. BE Naci AKINCI
100. BE Kemal GÜR
101. BE Ünal MARAŞLI
102. Başkonsolos Ayşe Esen ÖĞÜT
103. Başkonsolos Gönül DALYANOĞLU
104. BE Vefahan OCAK
105. BE Ünal ÜNSAL
106. BE Bahattin GÜRSÖZ
107. Direktör (BM) Üner KIRDAR
108. BE Tomur BAYER
109. BE Erdoğan AYTUN
110. BE Erdinç ERDÜN
111. BE Nazım DUMLU
112. BE Uğur ERGUN
113. BE Haluk ILICAK
114. BE A. Hakan OKÇAL
115. BE Erdoğan İŞCAN
116. BE Erhan YİĞİTBAŞIOĞLU
117. BE Önder ALAYBEYİ
118. BE İlhan YİĞİTBAŞIOĞLU
119. BE Kenan TEPEDELEN
120. BE Mithat RENDE
121. BE Burhan ANT
122. BE Erkan GEZER
123. BE Hüseyin PAZARCI
124. BE Şakir FAKILI
125. BE Hüseyin ÇELEM
126. BE Özdem SANBERK