Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) 2023 yılının son çeyrek dönemine ilişkin İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nda, “Sektörün ara eleman sorunu iyice derinleşmiştir. İnşaatlarda istihdam edilmek üzere demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü, hatta düz işçi gibi “mavi yaka” olarak nitelendirilen orta kademe eleman bulmakta zorluk yaşayan sektörde, ücretler yıl sonunda aylık 150 bin TL seviyelerine kadar çıkmıştır. Mevcut sistemde tamamı üniversiteye yönlendirilen gençlerin meslek ve sanat okullarına yönlendirilmesi, kısa vadede olmasa bile hem sektörün ihtiyaç duyduğu nitelik ve nicelikte elemana kavuşması, hem de ülkemizdeki işsizlik sorununun çözümüne katkı sağlaması bakımından önemlidir.” ifadelerine yer verildi.
Ekonominin genelinde 200’ün üzerinde alt sektöre yarattığı talep ve istihdam gücüyle lokomotif rolü üstlenen inşaat sektörünün önde gelen kuruluşlarını temsil eden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), ekonomi çevreleri ve sektör tarafından ilgiyle takip edilen İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Ocak 2024 sayısını yayımladı. “Yeni Yüzyılda Eski Sorunlar, Zorluklara Rağmen Gelen Başarılar” başlıklı analizde, küresel ve ulusal ekonomi ile inşaat sektörüne ilişkin veriler değerlendirildi.
İnşaat sektörü, ekonominin önünde büyüdü
İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Ocak 2024 sayısında, inşaat sektörünün 2023 yılına yüksek girdi maliyetleri ve emtia sorunları ile başladığı hatırlatıldı. Yılın hemen başında yaşanan elim deprem felaketinin sonrasında bölgenin yeniden inşası için sektörün seferber olduğuna dikkat çekilen raporda, “Sektör, 2023 yılının ilk üç çeyrek döneminde, depremin de etkisiyle yıllık bazda sırasıyla %4,5, %6,6 ve %8,1 oranlarında, ekonominin üzerinde büyümüştür. Deprem bölgesindeki yeniden imar faaliyetlerinin yanı sıra seçim sürecinin tamamlanmasıyla azalan belirsizlikler de inşaat sektörü rakamlarına olumlu yansımış; ancak yine de sektördeki büyüme önceki yılların gerisinde kalmıştır. Bununla birlikte, yaklaşan yerel seçimler öncesi hızlanan kentsel dönüşüm ve alt yapı faaliyetlerinin önümüzdeki süreçte sektörü desteklemeye devam edeceği tahmin edilmektedir. Ancak, kamuda tasarruf tedbirleri kapsamında zorunlu haller dışında yatırım programına yeni proje alınmayacağının açıklanmış olması, kuşkusuz 2024 yılında sektörü bekleyen en önemli sorunlardan bir olacaktır. İnşaat sektörünün 2023 yılının son çeyreğinde de büyümeyi sürdüreceği tahmin edilmektedir. Gayrimenkul sektöründe ise büyüme yavaşlamıştır.” denildi.
Eğitim politikalarında köklü değişiklikler yapılmalı
Özellikle işçilik endeksindeki artışın dikkat çekici boyutlara ulaştığına vurgu yapılan raporda, şu ifadelere yer verildi: “İnşaat sektörü 2023 yılı boyunca girdi maliyetlerindeki yüksek artışlardan etkilenmiş, sektörün ara eleman sorunu iyice derinleşmiştir. İnşaatlarda istihdam edilmek üzere demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü, hatta düz işçi gibi “mavi yaka” olarak nitelendirilen orta kademe eleman bulmakta zorluk yaşayan sektörde, ücretler yıl sonunda aylık 150 bin TL seviyelerine kadar çıkmıştır.” Sektörün sadece yurt içinde değil yurt dışında üstlenilen projeler için de istihdam sorunu yaşadığının belirtildiği raporda; “TMB tarafından da her fırsatta yetkili kurumlar ve kamuoyunun dikkatine sunulan bu sorunun çözümü için mevcut eğitim politikalarında köklü değişiklikler yapılması elzem görülmektedir. Nitekim, mevcut sistemde tamamı üniversiteye yönlendirilen gençlerin meslek ve sanat okullarına yönlendirilmesi, kısa vadede olmasa bile hem sektörün ihtiyaç duyduğu nitelik ve nicelikte elemana kavuşması, hem de ülkemizdeki işsizlik sorununun çözümüne katkı sağlaması bakımından önemlidir.” denildi.
Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde yeni bir rekor: Yarım trilyon dolar eşiği aşıldı
Salgın sonrası toparlanma sürecine giren ekonomilerdeki sıkılaşma ve yaşanan savaşların neden olduğu tüm olumsuzluklara rağmen yurt dışı müteahhitlik hizmetleri alanında, 2023 yılında 389 projeyle 27 milyar 392 milyon dolar tutarında yeni iş hacmine ulaşıldığının belirtildiği raporda, “İnşaat sektörünün ilk kez 1972 yılında Libya ile yurt dışı pazara açılmasından bu yana ulaştığı uluslararası proje portföyü büyüklüğü, 135 ülkede üstlenilen 12 bin 71 projeyle toplam 501 milyar 878 milyon ABD Doları ile rekor düzeye ulaşmıştır.” ifadelerine yer verildi.
2024’te hedef Körfez ülkeleri ve Irak
2023 yılı boyunca siyasi ilişkilerde olumlu gelişmelerin yaşandığı başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez bölgesi ülkeleri ve Irak’a yönelik yoğun çalışmalar yürütüldüğünün vurgulandığı raporda; “Ülkemizin Suudi Arabistan ile mevcut ilişkilerinin gelişimi çerçevesinde, ülkenin Türk inşaat sektörü için yıllık 10 milyar ABD Dolarlık yeni iş potansiyeli taşıyan bir pazar konumuna geldiği görülmektedir. “ değerlendirmelerinde bulunuldu. Bununla birlikte “Basra Körfezi’nden Türkiye’ye kara ve demir yolu ağı ile ulaşacak Kalkınma Yolu projesinin önümüzdeki süreçte inşaat sektörümüzün yurt dışı faaliyetleri açısından büyük önem taşıyacağı düşünülmektedir.” ifadelerinin yer aldığı raporda, inşaat sektörünün 2024 yılı rotası vurgulanarak, yurt dışı müteahhitlik faaliyetlerine önem vereceğinin de altı çizildi.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin 2023 yılının son çeyrek dönemini değerlendirdiği raporda, inşaat sektörüne ilişkin özetle şu tespitlere de yer verildi:
İLAVE FİYAT FARKI DÜZENLEMESİ YETERSİZ: Devam eden kamu yapım işlerinde ilave fiyat farkı ödenmesi ve süre uzatımı verilmesine yönelik düzenlemeyi de içeren 7491 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”, 28 Aralık 2023 tarih ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yürürlüğe giren düzenleme mevcut hali ile sektörün beklentilerini karşılamamaktadır. Anadolu'nun dört bir tarafında yüklenicilerin projelerini yüksek borçlulukla tamamlamaya çalışmaktadır. Müteahhitlik firmalarının borçluluk oranları 2023 yılı boyunca yüksek seyretmiş, borç stokundaki artış da belirgin biçimde devam etmiştir. BDDK'nın verilerine göre Kasım 2023 itibarıyla sektörde takipteki kredi hacmi 25,5 milyar TL olup takipteki kredi oranı %3,2’dir. Piyasa faizlerinin halen yüksek ve bankaların kredi verme iştahının düşük olması nedeniyle firmalar için yıl boyunca finansmana erişim sorunu yaşanmıştır.
SEKTÖRÜN İSTİHDAMDAN ALDIĞI PAY YÜZDE 6,4: TÜİK verilerine göre inşaat sektöründe düşüşün yaşandığı istihdam rakamları deprem felaketinin etkisiyle artarak 2023 yılının üçüncü çeyreği itibarıyla yeniden 2 milyon kişiye ulaşırken, sektörün istihdamdan aldığı pay yüzde 6,4 olmuştur.
KONUT SATIŞLARINDA DÜŞÜŞ YAŞANIYOR: TÜİK verilerine göre Türkiye genelinde konut satışları Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %20,6 azalarak 93 bin 514 olmuştur. Konut satışları Ocak-Kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %14,9 azalarak 1 milyon 87 bin 349 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye genelinde ipotekli konut satışları Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %68,5 azalarak 5 bin 245 olarak gerçekleşmiştir. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı %5,6 olmuştur. Ocak-Kasım döneminde gerçekleşen ipotekli konut satışları ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %33,6 oranında azalarak 171 bin 706 olmuştur. Yabancılara yapılan konut satışları Kasım ayında, 2022 yılının aynı ayına göre %61,5 azalarak 2 bin 342 olmuştur.
2023 YILINDA YURT DIŞINDA ÜSTLENİLEN PROJE BEDELİ 27 MİLYAR DOLARI AŞTI: Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türk müteahhitlik firmaları 2023 yılında 389 projeyle 27 milyar 392 milyon ABD Doları tutarında yeni iş hacmine ulaşmıştır. Yurt dışında Türk müteahhitlerinin 2023 yılında en fazla yeni proje üstlendiği ilk 5 ülke Rusya Federasyonu (4,6 milyar ABD Doları), Romanya (3,6 milyar ABD Doları), Türkmenistan (3,3 milyar ABD Doları), Suudi Arabistan (2,8 milyar ABD Doları) ve Irak (1,4 milyar ABD Doları) olarak sıralanmıştır.
SAVAŞA RAĞMEN RUSYA FEDERASYONU LİDERLİĞİNİ KORUDU: Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerine yeniden ivme kazandırma hedefiyle TMB, yıl boyunca savaşın büyük yıkıma uğrattığı Ukrayna’nın yeniden inşasında aktif rol oynamak üzere somut öneriler geliştirmiş, sektörün en önemli pazarı olan Rusya ile ilişkileri muhafaza ederek eski seviyelerine çıkarmak için çalışmalar sürdürmüştür. 2023 yılı sonu rakamlarına bakıldığında Rusya Federasyonu’nun, 4 milyar 613 milyon ABD Doları tutarında 36 proje ile en çok proje üstlenilen ilk on ülke arasında ilk sıradaki yerini koruduğu görülmektedir.